Λόγω της έντασης του Προσφυγικού στην περιοχή του Β. Αιγαίου, είναι φυσικό ένα μέρος σαν τη Σάμο, η οικονομία του οποίου στηρίζεται στον τουρισμό, να υποστεί μεγάλο πλήγμα. Αυτό επιβεβαιώθηκε, δυστυχώς, στις 6/2, στην ανοιχτή συζήτηση που πραγματοποίησε η Ένωση Ξενοδόχων Σάμου μαζί και με τους υπόλοιπους φορείς του Τουρισμού, κατά την οποία προυσιάστηκε το πρόβλημα της καθίζησης των κρατήσεων στο νησί μας.
Η κρίση, όμως, δεν περιορίζεται μόνο στο Προσφυγικό ζήτημα, αλλά αφορά σε ολόκληρη την οικονομία και την κοινωνία . Ο κάθε ένας αντιλαμβάνεται οτι η κατάσταση στην Ελλάδα έχει φτάσει στο απροχώρητο. Αλλά και στο διεθνές στερέωμα, τα πράγματα δεν είναι καλύτερα…Οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν μη εξυπηρετούμενα δάνεια ύψους 1 τρισεκατομμυρίου ευρώ. Η δε Deutche Bank, θυμίζει τη Lehman Brothers πριν η τελευταία σκάσει σαν φούσκα . Στην περίπτωση αυτή, οι επιπτώσεις για την Ευρωζώνη θα είναι τραγικές. (Δείτε εδώ και εδώ.)
Επιπρόσθετα, η πιθανότητα πολέμου στην ευρύτερη περιοχή μας (Συρία) είναι κάτι το οποίο δεν πρέπει να παραβλέπεται.
Η χώρα μας μέσα σε αυτόν τον ορυμαγδό , κινείται χωρίς πυξίδα. Ενώ το Προσφυγικό «τρέχει» ήδη από την αρχή της περυσινής τουριστικής σαιζόν, στη Σάμο, μόλις τώρα (Φεβρουάριος), άρχισαν οι διαβουλεύσεις των εμπλεκομένων με τον τουρισμό φορέων περί του προσφυγικού… Αλλά και πάλι η ανάλυση των καταστάσεων και οι προτάσεις που γίνονται για τη «λύση» του προβλήματος δείχνει οτι οι περισσότεροι από τους ιθύνοντες, δυστυχώς, δεν έχουν προβεί σε σωστή εκτίμηση της σοβαρότητας της κατάστασης. Η κρίση που βιώνουμε, ήρθε για να μείνει. Οι συζητήσεις για αντισταθμιστικά μέτρα, απλώς κρατούν τον κόσμο εφησυχασμένο και αδρανή, ενώ η απαίτηση αντισταθμιστικών μέτρων από την όποια κυβέρνηση ενός κράτους σαν την Ελλάδα, το οποίο εμπίπτει πλέον στην κατηγορία των αποτυχημένων κρατών (failed states), είναι τουλάχιστον αφελής. Άλλωστε η διατήρηση του ΦΠΑ στο 13%, δεν λύνει τα προβλήματα που έχει το νησί. Ούτε, βέβαια, θα τα λύσουν η ανάπτυξη τουριστικών ροών από… τη Σερβία και τη Βουλγαρία, όπως ακούγεται εσχάτως….
Η αναγκαία αλλαγή εν τω μέσω μιας πρωτοφανούς παγκόσμιας κρίσης θα πραγματοποιηθεί μόνο μέσω μιας ουσιαστικής κινητοποίησης που θα οδηγήσει στην αλλαγή του οικονομικού υποδείγματος, αναφορικά με τον προσανατολισμό της οικονομίας και την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων.
Το ζωτικό αυτό θέμα είναι υψίστης σημασίας αναφορικά με τη δημιουργία προϋποθέσεων για την επίτευξη αειφόρου ανάπτυξης και κυρίως αυτάρκειας .
Σύνδεση παραγωγής και διατροφής-γαστρονομίας για την επανεκκίνηση της οικονομίας της Σάμου.
Η Σάμος και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, μορφολογία εδάφους και θάλασσα- δημιούργησαν συνθήκες ανάπτυξης μιας μοναδικής ποικιλότητας, τόσο πολιτιστικής όσο και βιολογικής. Αυτό το μαρτυρά και ο πλούτος της σαμιακής χλωρίδας και πανίδας. Πρόκειται για μια κιβωτό βιοποικιλότητας, ένα τεράστιο κεφάλαιο εν υπνώσει. Μια κιβωτό παραδοσιακών και φυσικών τεχνοτροπιών παραγωγής τροφίμων και ποτών, που κάποτε, εκτός από το οτι έτρεφε τις τοπικές κοινωνίες, εξήγαγε μεγάλο μέρος της παραγωγής της. Τα δε προϊόντα της ήταν παγκοσμίου φήμης.
Έχουμε λοιπόν να κάνουμε με ένα μοναδικό και πολυπρόσωπο τερουάρ. Μια τεράστια παρακαταθήκη υποδομών, όπως πεζούλες, αρδευτικά δίκτυα, πορτοκαλεώνες, ελαιώνες, αμπελώνες, που δεν έχουν ακόμα ρημάξει ολοσχερώς, αλλά και γνώσης-παράδοσης που ακόμα είναι ζωντανή, μιας και υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που την καλιεργούν μέσω της επιμονής τους να ασχολούνται ακόμα με την γη τους. Μια γη που έχει απίστευτη δυναμική ανάπτυξης της τοπικής οικονομίας και κοινωνίας.
Παρά την δυναμική αυτή, ο τουρισμός, η αστυφιλία, ο εισαγόμενος τρόπος ζωής και διατροφής και η εκμηδένιση της τοπικής παραγωγής, οδήγησαν στην απαξίωση και παραγκώνιση, αλλά και στη σταδιακή ερήμωση των τόπων αυτών, καθώς οι περισότεροι νέοι δεν έχουν κάτι να τους κρατήσει στη γή τους. Τρανό παράδειγμα, η απαξία στην οποία περιέρχεται χρόνο με το χρόνο ο Σαμιακός αμπελώνας, που σε ένα μεγάλο ποσοστό διατηρείται μόνο από το μεράκι και την αγάπη κάποιων, οι οποίοι όμως, όλο και λιγοστεύουν. Πρόκειται για ένα κεφάλαιο το οποίο μένει κυριολεκτικά αναξιοποίητο, και το οποίο,υπό άλλες συνθήκες, θα μπορούσε να είναι η πρώτη βιομηχανία της Σάμου, αντί αυτής του τουρισμού.
Τώρα, με την κρίση την οποία διερχόμαστε, είναι ώρα το κεφάλαιο αυτό να το ενεργοποιηθεί. Υπό κάποιες προϋποθέσεις ,ακόμα και το προσφυγικό ζήτημα θα μπορούσε να διαδραματίσει θετικό ρόλο σε αυτό το εγχείρημα.
Το γεγονός οτι ο κλήρος είναι μικρός δεν παίζει ιδιαίτερο ρόλο αν υπάρχουν σωστές κατευθυντήριες γραμμές. Κατα τα πρότυπα που προτείνεται να γίνει διαχείρηση του τουριστικού προϊόντος και μπράντινγκ του νησιού (MOD), θα μπορούσε να γίνει ένας σχεδιασμός αντίστοιχος για τον αγροτικό τομέα. Υπάρχουν αξιολογότατοι επιστήμονες στον τομέα αυτό μεταξύ των οποίων και Σαμιώτες, καταξιωμένοι στον χώρο εκμετάλλευσης της γής, οι οποίοι θα μπορούσαν να δώσουν τα φώτα τους γι΄ αυτό το εγχείρημα επανασχεδιασμού της οικονομίας του νησιού, με επίκεντρο τη διατροφή.
Αναφορικά με το κρασί που ενδιαφέρει άμεσα τη Σάμο αναφερθήκαμε εδώ.
Στην Ευρώπη υπάρχουν παραδείγματα πολλά επιτυχούς ανάπτυξης μέσω της παραγωγής διατροφικών προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας και τα οποία η Σάμος θα μπορούσε να μιμηθεί και να αναπτύξει μέσω συνεργειών μεταξύ παραγωγών και δικτύων προαγωγής της υγιούς διατροφής και της υψηλής γαστρονομίας. Ένα τέτοιο δίκτυο είναι το Slow Food, το οποίο υποστηρίζει και βοηθάει στην ανάπτυξη αγροτοδιατροφικών μοντέλων, βοηθώντας στην ανάπτυξη τεχνικών παραγωγής μικρής κλίμακας προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας. Δείτε εδώ και εδώ δύο χαρακτηριστικά βίντεο του εν λόγω δικτύου.
Το δίκτυο αυτό, μάλιστα, είναι και διασυνδεδεμένο με το Πανεπιστήμιο Γαστρονομικών Σπουδών, το οποίο θα μπορούσε να αναπτύξει και θαυμάσια συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και ειδικότερα με το Τμήμα Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής.
Η Σάμος με τη δυνατότητα παραγωγής υψηλής ποιότητας διατροφικών προϊόντων μπορεί να αποκτήσει μια γαστρονομική φήμη, η οποία, σε συνδυασμό με τις φυσικές ομορφιές της και την προσβασιμότητά της, μπορεί να αναπτύξει έναν πολύ υψηλότερου επιπέδου τουρισμό από αυτόν τον οποίο προσελκύει σήμερα. Εκτός αυτού, η υψηλή γαστρονομία με έντονη τοπική ταυτότητα, αν αναπτυσσόταν σωστά, θα προσέλκυε τουρίστες καθόλη τη διάρκεια του έτους. (Ο τίτλος της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας θα μπορούσε να είναι ένα έναυσμα για ένα νέο ξεκίνημα και πρός αυτή την κατεύθυνση. Άλλωστε, η γαστρονομία αποτελεί δείγμα πολιτισμού).
Τοποθετόντας την διατροφή στο κέντρο της οικονομίας της Σάμου,δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για πραγματικά αειφόρο ανάπτυξη της Σάμου καθώς:
- Δεν καταστρέφεται το περιβάλλον με την οικοδομηση τουριστικών καταλυματων, την αποστράγγιση φυσικών πόρων (νερό), μόλυνση περιβάλλοντος (σκουπίδια- λύμματα).
- Προωθούνται δραστηριότητες ωφέλιμες για το περιβάλλον όπως ορθές καλλιεργητικές πρακτικές, διαχείρηση δασών, διαχείρηση υδάτινων πόρων.
- Διατηρείται και εξελίσσεται μια σπουδαία διατροφική παράδοση αναφορικά με την παραγωγή του κάθε νησιού, που ενδυναμώνει την οικονομία και το brand name του Αρχιπελάγους.
- Δημιουργείται υπεραξία για το νησί, η οποία είναι πιο ανθεκτική στο χρόνο.
- Δίνει κίνητρα στους νεανικούς πληθυσμούς να αγαπήσουν, να δεθούν και να γίνουν κύριοι της γης τους, αποκτώντας παράλληλα επαγγελματική απασχόληση για όλο το ημερολογιακό έτος, εξασκώντας μια εξειδικευμένη εργασία, και όχι εποχιακή (τουριστικός τομέας) με πολύ χαμηλή προστιθέμενη αξία και βιωσιμότητα.
- Προάγεται η σωστή διατροφή του πληθυσμού και επομένως η υγεία
- Τίθενται οι βάσεις για διατροφική επάρκεια και αυτάρκεια.
Η εποχή που διανύουμε είναι εποχή ιστορικής καμπής. Τα πάντα αλλάζουν και σταθερές καταρρέουν. Πράγματα τα οποία θεωρούμε δεδομένα και κεκτημένα μπορεί αύριο να μήν υπάρχουν. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον μόνο οι αφελείς δεν προετοιμάζονται.
Το να δουλέψουμε τη γή μας μόνο κέρδος θα μας αποφέρει. Στην χειρότερη δεν θα πεινάσουμε. Στην καλύτερη θα έχουμε κέρδη μεγαλύτερα από τα σημερινά.
Αλέξανδρος Λατσούδης
